การประเมินหลักสูตร
การประเมินหลักสูตรเป็นกระบวนการค้นหาข้อมูล เก็บข้อมูลเพื่อนำมาใช้ประโยชน์ในการตัดสินหาทางเลือกที่ดีกว่าเดิม พิจารณาเกี่ยวกับคุณค่าของหลักสูตร โดยใช้ผลจากการวัดในแง่มุมต่างๆ ของสิ่งที่ประเมินเพื่อนำมาพิจารณาร่วมกัน
แนวคิดการประเมินหลักสูตร
การประเมินหลักสูตรเริ่มต้นในปี ค.ศ. 1444 เมื่อมีการทำสัญญาระหว่างผู้ปกครองเมืองTreviso กับครูใหญ่ของโรงเรียน เพื่อประเมินค่าจ้างของครูใหญ่ตามระดับการได้รับความรู้ของนักเรียน โดยวัดจากแบบวัดที่สร้างขึ้น ในศตวรรษที่ 18 มีการใช้ผลการประเมินผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นของหลักสูตรเป็นตัวกำหนดการให้ผลตอบแทน (รางวัลหรือโทษ) จะรู้จักกันดรในรูปแบบของ “Payment By Results” (PBR) โดยมีข้อตกลงว่า นักเรียนทุกคนเกิดการเรียนรู้ได้ถ้าได้รับการสอนอย่างเหมาะสม การประเมินหลักสูตรในช่วงนี้ใช้แบบทดสอบวัดผลลัพธ์ของหลักสูตร คือ ผลการเรียนรู้ของนักเรียน เป็นการทดสอบที่เรียกว่า “High Stake Test” ซึ่งมีอิทธิผลต่อพฤติกรรมของครูและนักเรียน
ช่วงหลังศตวรรษที่ 19 ธอร์นไดค์ (Thorndike) ได้นำแนวคิดเชิงวิทยาศาสตร์เข้ามาใช้ในการวัดผลการเรียนรู้ โดยมองว่าผลลัพธ์ที่สำคัญของการศึกษา คือ การเปลี่ยนแปลงของนักเรียนที่ต้องสามารถวัดเป็นปริมาณได้ และจากปริมาณที่วัดได้จะบอกให้ทราบถึงความรู้ที่แต่ละคนได้รับจากหลักสูตร ซึ่งแนวคิดนี้ได้มองข้ามสิ่งที่เป็นองค์ประกอบสำคัญของการนำหลักสูตรไปใช้ในโรงเรียน เช่น กระบวรการถ่ายทอดความรู้ และระบบต่างๆ ภายในโรงเรียน สนใจเฉพาะสิ่งที่เกิดขึ้นกับตัวเด็กเท่านั้น ในช่วงนี้เองแนวคิดพฤติกรรมนิยม ปฏิบัติการนิยม และการทดสอบได้กลายเป็นส่วนประกอบที่จำเป็นของหลักสูตร
หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 มีการขยายตัวทางการศึกษา การประเมินที่เป็นที่นิยมแพร่หลาย คือ การประเมินตามจุดประสงค์เชิงพฤติกรรม ของ ราล์ฟ ไทเลอร์ (Ralph Tyler) เป็นผู้ที่ริเริ่มให้คำนิยามของการศึกษาว่า “การศึกษาคือการเปลี่ยนพฤติกรรม” ดังนั้นการประเมินผลหลักสูตรจึงมุ่งไปที่การเปลี่ยนแปลงเป็นจุดสำคัญ ตัวอย่างการประเมินหลักสูตรที่จัดได้ว่าเป็นงานชิ้นสำคัญ คือ การประเมิน“Eight Year Study” ของไทเลอร์ ที่มีการกำหนดจุดประสงค์ของการพัฒนาประสบการณ์เรียนรู้ เป็นจุดประสงค์เชิงพฤติกรรมตามแบบของบลูม (Bloom) และนำไปใช้ในการประเมินว่าหลักสูตรให้ความสำคัญกับจุดประสงค์นั้นเพียงใด ซึ่งแนวคิดนี้ได้รับการยอมรับว่ามีเหตุผลและวัดได้
โดยสรุปแนวคิดการประเมินหลักสูตร คือ
- การประเมินตามจุดประสงค์ (Goal – based) เป็นการตัดสินใจตามจุดประสงค์ของการศึกษา หรือโปรแกรมการฝึกอบรม
- การประเมินที่ไม่ยึดจุดประสงค์ (Goal – free) การตัดสินใจที่มีความเป็นอิสระจากผลที่เกิดจากโอกาสทางการศึกษาหรือโปรแกรม
- การประเมินตามหน้าที่ (Responsive) เป็นการเปรียบเทียบความมุ่งมั่นในการสอนและผลที่เกิดขึ้นจริงที่สังเกตได้
- การประเมินที่มุ่งการตัดสินใจ (The decision – making) เป็นการเก็บรวบรวมข้อมูลสารสนเทศที่เกี่ยวข้องกับการจัดการศึกษาหรือโปรแกรมการฝึกอบรม โดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อการตัดสินใจยุติหรือดำเนินการต่อไป
- การประเมินเพื่อการรับรอง (The accreditation) เป็นการตัดสินใจเกี่ยวกับการรับรองเกี่ยวกับกระบวนการของการพัฒนาวิชาชีพในการจัดการศึกษาหรือโปรแกรมการฝึกอบรม
ความหมายของการประเมินหลักสูตร
คำจำกัดความของการประเมินผลที่ยอมรับกันกว้างขวาง ซึ่งปรากฏในงานเขียนของ Stake (1967), Provus (1969) and Stufflebeam and others (1971) คือ แนวคิดเกี่ยวกับการประเมินหลักสูตรว่า “การประเมินผลหลักสูตร คือ กระบวนการในการกำหนดและเก็บรวบรวมข้อมูลสารสนเทศ เพื่อที่จะนำมาใช้ในการตัดสินหาทางเลือกอื่นที่ดีกว่าเดิม”
ครอนบัค (Cronbach) เขียนนิยามของการประเมินผลหลักสูตรในวารสาร Teachers College Record ว่า “การประเมินผลตามหลักสูตร หมายถึง การรวบรวมข้อมูลและการใช้ข้อมูลเพื่อการตัดสินใจในเรื่องของโปรแกรมหรือหลักสูตรการศึกษา”
ออร์นสไตน์และฮันกิน (Ornstein and Hunkins) นิยามคำว่า การประเมินหลักสูตร หมายถึง กระบวนการหรือชุดกระบวนการที่บุคคลจัดทำขึ้นเพื่อเก็บรวบรวมข้อมูล เพื่อตัดสินใจยอมรมับ เปลี่ยนแปลง หรือขจัดบางสิ่งบางอย่างในหลักสูตร โดยทั่วไปหรือรายละเอียดของตำราการศึกษา
การวางแผนพัฒนาการศึกษาและบทบาทการประเมินผล
- แผนพัฒนาการศึกษาและการประเมินผล
- ขั้นการกำหนดวัตถุประสงค์ของการพัฒนา ซึ่งมาจากปัญหาและความต้องการทางการศึกษา
- ขั้นกำหนดเป้าหมายของการพัฒนา
- ขั้นกำหนดนโยบายและแนวทางในการพัฒนา
- ขั้นการจัดทำแผนและโครงการ
- ขั้นการนำแผนไปปฏิบัติ
- ขั้นการประเมินแผนเพื่อปรับแผน และการจัดแผนใหม่
บลูม และคณะ ได้แจงให้เห็นบทบาทของการประเมินผลที่จะนำมาใช้ในการศึกษา (อินทร์ ศรีคุณ 2522, น. 27 – 28)
- การประเมินผลเป็นวิธีการที่จะได้รับหลักฐานและนำไปใช้ในการปรับปรุงการเรียนการสอน
- การประเมินผลให้หลักฐานที่ครอบคลุมกว้างกว่าการทดสอบที่ใช้กันตามปกติในห้องเรียน
- การประเมินผลเป็นเครื่องช่วยขยายความสำคัญของเป้าหมายและจุดประสงค์ของการศึกษา เป็นกระบวนการที่จะช่วยให้ทราบว่าผู้เรียนได้เจริญงอกงามไปตามทางที่ปรารถนานั้น
- การประเมินผลเป็นระบบการควบคุมคุณภาพ ซึ่งใช้ในการวินิจฉัยคุณภาพของกระบวนการเรียนการสอนในแต่ละขั้นตอนว่ามีประสิทธิภาพเพียงใด ถ้าไม่มีประสิทธิภาพจะต้องปรับปรุงแก้ไขอย่างไรก่อนจะสายเกินไป
- การประเมินผลเป็นเครื่องมือของการศึกษา โดยใช้พิจารณาประสิทธิภาพทางเลือกของกระบวนการจัดการศึกษาว่าทางใดที่จะนำไปสู่เป้าหมายที่ดีที่สุด
